Obie te metody, jak łatwo się domyślić, nie są precyzyjne. Nadto pierwszą z nich można zastosować w zasadzie jedynie w stosunku do prostych robót. Na tle nikłej precyzji określenia rozmiaru robót powstawać mogły nieprawidłowości w gospodarce finansowej przedsiębiorstw budowlanych. System ten stwarza bowiem dobre warunki dla inkasowania przez przed- siębiorstwo zapłaty za roboty, które faktycznie nie zostałv jeszcze wykonane. Występuje wówczas zjawisko określane w praktyce „przefakturowaniem” robót. Zjawisko to jest z gruntu szkodliwe nie tylko dla gospodarki inwestora, lecz także przedsiębiorstwa budowlanego. Przede wszystkim prowadzi do wypaczenia wyników działalności przedsiębiorstwa oraz tworzy cały szereg ujemnych bodźców ekonomicznych w jego gospodarce. Można do nich zaliczyć antybodźce do skracania cykli produkcyjnych i przyspieszania oddania obiektów do użytku oraz bodźce do prowadzenia szerokiego frontu robót. Skutkiem tego następowało rozproszenie sił i środków na prowadzenie zbyt wielu obiektów, a w konsekwencji — przedłużanie się cykli produkcyjnych. System finansowy, który powinien być nastawiony na przyspieszanie procesów produkcji, w tym wypadku stwarzał możliwość istnienia nieprawidłowej gospodarki nie pociągającej za sobą żadnych trudności finansowych, a przeciwnie — zapewniającej systematyczny dopływ środków pieniężnych, nie zawsze uzasadniony wykonanymi robotami. Przy zastosowaniu omawianego systemu rozliczeń istnieje możliwość jednolitego finansowania zapasów (w tym produkcji w toku) w znacznym stopniu przy pomocy funduszy własnych. W związku z omówionymi wadami system ten został z naszej praktyki wyeliminowany.

Do nienormowanych środków obrotowych zaliczano w zasadzie środki pieniężne oraz należności. Wychodzono tu z założenia, że nie ma konieczności utrzymywania środków pieniężnych w kasie lub na rachunkach bankowych przed ich wydatkowaniem, bowiem środki te mogą być bezpośrednio po wpłynięciu wydatkowane i w związku z tym stałe zapotrzebowanie na środki pieniężne równa się, praktycznie biorąc, zeru. Co się tyczy należności, to normowanie tej grupy środków obrotowych nie jest celowe, bowiem w większości wypadków przedsiębiorstwa nie prowadzą inkasa należności, a wyręcza je w tym bank. W związku z tym wpływ przedsiębiorstw na przebieg realizacji należności jest stosunkowo minimalny. Dlatego też należności powinny podlegać kredytowaniu. Kredytowanie to ma na celu zainteresowanie banku przebiegiem realizacji rozliczeń.

Przedsiębiorstwa prowadzące wiele drobnych robót, a zwłaszcza przedsiębiorstwa remontowe, mają ustaloną niższą kosztorysową wartość graniczną dla robót objętych jednostką ewidencyjną. W przedsiębiorstwach takich tworzy się odrębne jednostki ewidencyjne dla robót, których wartość kosztorysowa przekracza 1 000 000 zł, przestrzegając jednak pierwszego kryterium (tj. zasady odrębnego kierownictwa poszczególnych robót).

Jednym z funduszy celowych jest fundusz rezerwowy zjednoczenia. Przeznaczony jest on głównie na udzielanie pomocy finansowej przedsiębiorstwom objętym danym zjednoczeniem budownictwa.

Planowe wykonanie obiektów budowlanych jest głównym zadaniem produkcyjnym przedsiębiorstw budowlano-montażowych, a wykonanie zadań produkcyjnych jest podstawowym miernikiem oceny działalności tych przedsiębiorstw. Wielkość produkcji rzutuje na pozostałe czynniki produkcji, jak stan zatrudnienia, fundusz płac, środki trwałe, zużycie materiałów, zaopatrzenie, zaangażowanie pozostałych środków obrotowych, koszty produkcji oraz ekonomiczne wyniki działalności przedsiębiorstwa. Wymienione czynniki zależne są nie tylko od samej wielkości produkcji, lecz również od sposobu i tempa jej realizacji. Okoliczność ta uzasadnia wszechstronne badanie realizacji produkcji. Wskaźnik wielkości produkcji stanowi zatem punkt wyjścia przy kompleksowej analizie ekonomicznej. Produkcję budowlano-montażową charakteryzuje szereg wskaźników, a mianowicie:

Na podstawie protokołu odbioru częściowego robót podwykonawca wystawił fakturę inkasową na 891 zł i zgłosił ją do rozrachunku z generalnym wykonawcą (rozliczenie pośrednie). Na podstawie protokołu częściowego odbioru robót generalny wykonawca zafakturował odebrane roboty obce i własne i zgłosił fakturę inkasową do rozrachunku ze zleceniodawcą.

W stosunku do systemu rozliczeń za poszczególne elementy obiektu podnosi się niekiedy zarzuty, że niedokładność jego polega na tym, że niedostatecznie zainteresowuje w skracaniu cykli budowy i cykli fakturowania. Przejawia się to w praktyce w: 1) wydłużaniu cykli budowy elementów i całych obiektów wskutek wadliwej organizacji robót i nierytmiczności zaopatrzenia materiałowego, 2) nierytmiczności zgłaszania zakończonych elementów do odbioru, wynikłej z konieczności usuwania usterek, 3) opóźnieniu w wystawianiu faktur. Za wadę tego systemu rozliczania robót można uznać również to, że przeważająca część zysku przedsiębiorstwa powstaje w momencie sprzedaży poszczególnych elementów, a nie dopiero całości obiektu. Nie ma zatem dostatecznych bodźców do właściwej koncentracji pracy przedsiębiorstwa i racjonalnego rozwijania frontu robót i może powstać tendencja do uciekania od prac trudniejszych, co nie sprzyja kończeniu całych obiektów. Znaczenie dla wyniku finansowego przedsiębiorstw, a zatem tworzenia funduszy materialnego zainteresowania ma w zasadzie sprzedaż poszczególnych elementów. Omawiany system znajduje aktualnie zastosowanie w stosunku do budynków budownictwa powszechnego i specjalnego, których dyrektywny cykl budowy przekracza 18 miesięcy. Ponadto obowiązuje także w odniesieniu do obiektów, które nie są budynkami, a mają cykl wykonania robót dłuższy niż 12 miesięcy (pod warunkiem, że etapy robót obejmują okres 8—12 miesięcy).

Zmiana stanu niezbędnej ilości środków obrotowych może być dokonana w zasadzie w wypadku: ]) zmiany procesu technologicznego oraz lepszego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych (przyspie- zmiany przedziału czasowego może się okazać, że w dwóch różnych okresach, w których obserwujemy obrót środków, wielkość ich minimalnego poziomu jest różna, a co za tym idzie — różna jest także wartość środków obrotowych stale związanych w ruchu okrężnym środków w przedsiębiorstwie. Zjawisko to można nazwać równomiernym ruchem okrężnym, ponieważ nie mamy w tym wypadku do czynienia z wahaniami wielkości środków obrotowych lub stale zaangażowanych w przedsiębiorstwie. Oczywiście, równomierny ruch okrężny wynika ze specyfiki każdego przedsiębiorstwa. W każdym przedsiębiorstwie bowiem na kształtowanie się tego krążenia wpływają stałe czynniki natury organizacyjnej i technologicznej właściwe dla określonej jednostki gospodarczej. Należy się od razu zastrzec, że mówiąc o równomierności obrotu i stałości związania pewnej ilości środków obrotowych, bierzemy pod uwagę krążącą w przedsiębiorstwie łączną wartość środków obrotowych zaangażowanych w fazie produkcji, zbytu i zaopatrzenia, bowiem pod pojęciem środków obrotowych rozumiemy tylko uprzedmiotowioną w nich wartość). Wartość poszczególnych rodzajów materialnych nośników środków obrotowych rozpatrywanych odrębnie, a więc jako wartość poszczególnych przedmiotów, ulega wahaniom. W określonym odcinku czasu nie można tutaj zaobserwować jakiejś stałości. Wynika to chociażby z tego, że poszczególne materiały są systematycznie zużywane, co powoduje, że masa ich wartości spada stopniowo aż do momentu uzupełnienia materiałami tego samego rodzaju.

Fundusz inwestycyjno-remontowy wprowadzono w budownictwie z uwagi na niską rentowność tego działu produkcji. Finansowanie inwestycji przedsiębiorstw budowlano-montażowych jedynie z funduszu rozwoju — po zaspokojeniu potrzeb wynikających z konieczności uzupełnienia i zwiększenia środków obrotowych — nie pozwoliłoby na utrzymanie właściwego zakresu tych inwestycji.

Występująca w formie pieniężnej wartość środków produkcji reprodukowana w’ wyniku ruchu okrężnego łącznie z częścią wartości nowo wytworzonej przeznaczonej na rozszerzenie ‚ skali produkcji w przedsiębiorstwie umożliwia rozpoczęcie nowego ruchu okrężnego środków o wartości na ogół większej niż zaangażowane poprzednio.